نسبت طلایی یا نسبت طبیعی، یکی از مهمترین اصول طراحی در معماری است که از دوران باستان تا به امروز به کار گرفته شده است. این نسبت به این معنا است که طول یک قطعه در مقابل عرض آن، برابر با نسبت دو عدد طبیعی، یعنی ۱.۶۱۸:۱ است. این نسبت در طبیعت به صورت متداولی در بسیاری از شیء‌ها مانند پوسته خارپشت‌ها، شکل بدن بشر و حیوانات، شکل برگ‌ها و … دیده می‌شود.
در معماری، استفاده از نسبت طلایی به منظور ایجاد تعادل و هماهنگی در طراحی ساختمان‌ها و فضاهای داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نسبت به صورت گسترده در طراحی فضاهای عمومی، مانند موزه‌ها، کتابخانه‌ها و سالن‌های هنری، استفاده می‌شود.
استفاده از نسبت طلایی در معماری، باعث ایجاد تعادل و هماهنگی در طراحی ساختمان می‌شود. این نسبت به عنوان یک اصل طراحی، به معماران کمک می‌کند تا فضاهای داخلی و خارجی را به صورت هماهنگ و تعادل‌دار طراحی کنند. این نسبت به عنوان یک اصل طراحی، به معماران کمک می‌کند تا فضاهای داخلی و خارجی را به صورت هماهنگ و تعادل‌دار طراحی کنند.
بسیاری از معماران در طراحی ساختمان‌های خود، از نسبت طلایی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، ساختمان جدید موزه لوور در پاریس، که توسط معماران مشهور ژان نوول طراحی شده است، از این نسبت در طراحی خود استفاده کرده است. همچنین، ساختمان برج ایفل در پاریس نیز از این نسبت در طراحی خود استفاده کرده است.
استفاده از نسبت طلایی در معماری، باعث ایجاد تعادل و هماهنگی در طراحی ساختمان می‌شود. این نسبت به عنوان یک اصل طراحی، به معماران کمک می‌کند تا فضاهای داخلی و خارجی را به صورت هماهنگ و تعادل‌دار طراحی کنند. همچنین، استفاده از این نسبت در طراحی فضاهای عمومی، مانند پارک‌ها و فضاهای باز، باعث ایجاد تجربه‌ای بی‌نظیر برای بازدیدکنندگان می‌شود.
نسبت طلایی چیست؟
نسبت طلایی یا نسبت فیبوناچی در معماری اسلامی، یکی از مهمترین و استفاده‌شده‌ترین نسبت‌های هندسی در طراحی بناهای اسلامی است. این نسبت به دقت ۱:۱٫۶۱۸۰۳۳۹۸۸۷۴۷۱۲۵ تقریباً برابر با نسبت طول به عرض برگزیده شده است.
این نسبت در طراحی بناهای اسلامی به دلایل مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از دلایل آن، جذابیت بصری و آرامشی است که در ذهن بیننده به وجود می‌آورد. این نسبت به دلیل رابطه‌ای که بین اعداد فیبوناچی و نسبت‌های هندسی وجود دارد، به عنوان یک نسبت زیبایی شناخته شده است.
در طراحی بناهای اسلامی، این نسبت به طور معمول در طراحی ارتفاعات و ارتفاعات نسبی بخش‌های مختلف بنا به کار می‌رود. برای مثال، اگر ارتفاع یک ستون ۱۰ فوت باشد، ارتفاع بخش بعدی آن باید ۱۶٫۱۸ فوت باشد. همچنین، این نسبت در طراحی پنجره‌ها و درب‌های بنا نیز به کار می‌رود.
نسبت طلایی در معماری اسلامی نه تنها به عنوان یک نسبت زیبایی شناخته شده است، بلکه به دلیل خصوصیات فنی و عملیاتی آن نیز به کار گرفته می‌شود. به عنوان مثال، این نسبت در طراحی بناهای با فضای بزرگ به کار می‌رود تا ارتفاعات را به صورت تدریجی کاهش داده و حس آرامش و تعادل را در فضای بنا به وجود آورد.
در کل، نسبت طلایی یکی از مهمترین و استفاده‌شده‌ترین نسبت‌های هندسی در طراحی بناهای اسلامی است. این نسبت به دلیل جذابیت بصری و خصوصیات فنی و عملیاتی آن، به عنوان یکی از نسبت‌های زیبایی و عملی در معماری اسلامی شناخته شده است.
نسبت طلایی در ایران
برج و میدان آزادی
طول بنا ۶۳ و عرض ان ۴۲ است که ۵/۱=۴۲ : ۶۳ و به عدد طلایی نزدیک می‌باشدسبک معماری آن نیزطاق بزرگی است که تلفیقی از سبک هخامنشی و ساسانی و اسلامی است که منحنی آن با الهام از طاق کسری معماری ایران باستان را تداعی می نماید.
قلعه دالاهو، کرمانشاه
خطی از استحکامات به طول دو و نیم کیلومتر و عرض چهار متر با قلوه و لاشه سنگ به همراه ملات دیوار گچ را می سازد. سرتاسر نمای خارجی این دیوار با مجموعه‌ای از برج‌های نیم دایره‌ای شکل تقویت شده است.می دانیم۶/۱=۵/۲ : ۴ که همان عدد طلایی است.
بیستون از دوره هخامنشی، کرمانشاه
به طول ۵ کیلومتر و عرض ۳ کیلومتراست.اعداد۵و۳هردوجزودنباله فیبوناتچی هستندو۶/۱=۵:۳ و ابعاد برجسته کاری ۱۸ در ۱۰ پاست که قامت “داریوش”۵ پا و ۸ اینچ (۱۷۰ سانتیمتر)بلندی داردکه هر دو اعداد فیبوناتچی هستند پل ورسک در مازندران:این پل بر روی رودخانه ورسک در مجاورت سواد کوه بنا شد.بلندی این پل ۱۱۰ متر است وطول قوس آن ۶۶ متر می‌باشد(۶/۱ = ۶۶ : ۱۱۰ ).
مقبره ابن سینا
آرامگاه دروسط تالاری مربع شکل قرارگرفته که پله مدور(مارپیچ فیبوناتچی) و پایه‌های دوازده گانه برج را احاطه کرده اند .سطح حیاط باسه پله سراسری به ایوان متصل است.ایوان با دری به ارتفاع ۲/۳ متر و عرض ۹/۱ متر به سرسرای آرامگاه متصل است (۶/۱=۹/۱ : ۲/۳ )در دو طرف سرسرا دو تالار قرار دارد یکی در جنوب که تالار سخنرانی و اجتماعات است.و یکی در شمال که کتابخانه آرامگاه است.طول تالار کتابخانه ۴۵/۹ متر وعرض آن ۷۵/۵ متر است(۶/۱=۷۵/۵ : ۴۵/۹ )
ارگ بم
این بنا ۳۰۰ متر طول و ۲۰۰ متر عرض داشته و از ۲ قسمت تشکیل شده است. این دﮋ ۵ شیوه ساختاری از خشت خام دارد . (۳ و ۲ و ۵ اعداد دنباله فیبوناتچی هستند)
میدان نقش جهان و مسجد لطف الله
در کتب اخیر، نویسنده جیسون الیوت بر این باور است که نسبت طلایی توسط طراحان میدان نقش جهان و در مجاورت مسجد لطف الله مورد استفاده قرار گرفته است.
نسبت طلایی در طراحی و معماری؛ مستطیل طلایی در طراحی
در طول تاریخ، بسیاری از هنرمندان، طراحان و مهندسین از نسبت جذاب فیبوناچی استفاده کرده‌اند و از مزایای آن بهره‌مند شده‌اند. حال شاید شما نیز علاقه داشته باشید درباره این نسبت اطلاعات بیشتر کسب کنید و از آن در طراحی‌های خودتان استفاده کنید، اما ندانید چطور. در ادامه به مطالبی اشاره می‌کنیم که به شما کمک خواهند کرد از این نسبت در طراحی‌های خودتان استفاده کنید.
طرح بندی: ابعاد آثار خود را با نسبت طلایی تنظیم کنید
ممکن است وقتی قصد دارید طراحی خود را آغاز کنید اولین سوالی که فکرتان را درگیر کند این باشد که ابعاد طرح را چگونه تنظیم کنم تا با نسبت طلایی تطبیق داشته باشد. پاسخ این است که همه ابعاد مد نظر خود را بر اساس ۱:۱.۶۱۸ تنظیم کنید تا در نهایت طرح شما زیبا و مورد قبول واقع گردد. به طور مثال زمانی که می‌خواهید یک مستطیل طراحی کنید که طول آن ۹۶۰ پیکسل است، عدد ۹۶۰ را بر عدد ۱.۶۱۸ تقسیم کنید پاسخ عدد ۵۹۴ پیکسل خواهد شد. باید طول مستطیل خود را ۹۶۰ و عرض آن را ۵۹۴ پیکسل در نظر بگیرید تا از قاعده نسبت طلایی پیروی کند.
هر زمان که قصد دارید طرحی را آغاز کنید از همان ابتدای طراحی خود، صفحه را به دو مستطیل که از نسبت طلایی پیروی می‌کنند تقسیم کنید. حال این کار چه کمکی به شما می‌کند؟ این کار به شما کمک می‌کند که طرح شما تا پایان بر اساس همین نسبت پیش برود. این کار دقیقا در طراحی داخلی نیز صدق می‌کند. هر زمان قصد دارید یک طراحی داخلی انجام دهید از این نسبت که در معماری به مستطیل طلایی نیز معروف است استفاده کنید. حال از معماری اگر فاصله بگیریم یک مثال جذاب برای استفاده از مستطیل طلایی وب سایت نشنال جیوگرافیک است که طراحی‌اش از همان ابتدا بر اساس نسبت طلایی بوده است و به همین دلیل در نگاه همه زیبایی خاصی دارد و یک الگو در زمینه طراحی سایت محسوب می‌شود.
فضاسازی؛ در زمان طراحی از نمودار نسبت طلایی استفاده کنید
فضاسازی یکی از کارهای مهمی است که نقشی تاثیرگذار و مهم در موفقیت یا عدم موفقیت یک طراحی دارد. اگر شما بتوانید فضاسازی درستی را در طراحی‌های خود داشته باشید به راحتی می‌توانید به موفقیت برسید. اگر بخواهید طراحی‌های خود را با فضاسازی المان‌ها و عناصر آغاز نمایید، کار خیلی دشوار می‌شود و شاید شما نتوانید کار را آنچنان که باید و شاید پیش ببرید اما اگر بتوانید از همان آغاز کار از نسبت طلایی استفاده کنید، قطعا فضاسازی برای عناصر، زمان کمتری می‌گیرد چرا که زمانی که نمودار را رسم کنید دیگر می‌دانید که چه چیز را در کجا قرار دهید و عناصر را چگونه در طرح خود توزیع و تقسیم کنید تا در نهایت خروجی کار شما یک طرح زیبا از آب در بیاید. به طور مثال بسیاری از برند ها در زمان طراحی لوگو، اپلیکیشن یا سایت خود از این فضاسازی‌ها استفاده می‌کنند.
محتوا؛ جهت تولید محتوا از مارپیچ طلایی استفاده کنید
مارپیچ طلایی از بهترین ابزارهایی است که به ما کمک می‌کند در هنگام تولید محتوا خصوصا محتوای بصری کدام عناصر را کجا قرار دهیم. چشم مخاطب عادت دارد که عموما به مرکز طرح جذب شود و به همین خاطر باید سعی گردد که همیشه جزئیات و نکات اصلی و مهم در مرکز مارپیچ طلایی قرار گیرد.
اگر قصد دارید طراحی شما برای مخاطب جذاب باشد و مورد پسند واقع شود همیشه تلاش کنید که نکاتی که مد نظر دارید را در مرکز مارپیچ طلایی قرار دهید. به طور مثال اگر به سایت نشنال جیوگرافیک سر بزنید، مارپیچ طلایی را به راحتی در این سایت مشاهده می‌کنید. مورد جذابی که در مورد این سایت وجود دارد این است که نکات مهم و جذاب درون مارپیچ طلایی قرار گرفته است و نکاتی که کمتر اهمیت دارد خارج از مارپیچ طلایی قرار دارد.
